در جلسه “مشکلات کتابخوانی برای نابینایان” حسن عبدلی، رئیس بخش نابینایان کتابخانه عمومی آیت‌الله خامنه‌ای قم، تولید کتاب‌های بریل در ایران را بی‌توجه دانست و گفت: مجتمع توانبخشی نابینایان رودکی تهران، کتاب‌های بریل را زیر نظر تولید می‌کند. سازمان بهزیستی کشور». سالانه بیش از 100 هزار عنوان کتاب در کشور منتشر می شود، اما تنها 10 درصد آنها به خط بریل تبدیل می شود و سهم خوانندگان نابینا بسیار ناچیز است و کمتر از 100 عنوان کتاب است.
عبدلی ادامه داد: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله خامنه ای قم دارای 52 کودک نابینا است که نیاز به کتاب بریل دارند. مدارس ابتدایی برای این کودکان نیاز جدی به چنین کتاب هایی احساس می کنند. ما در این مرکز برای این کودکان کتاب تولید می کنیم و میل، علاقه و اشتیاق آنها را به تولید کتاب می بینیم. همچنین کتاب هایی با تصاویر برجسته تولید کردیم که با استقبال خوبی روبرو شد. لذا این نوع فعالیت را در سراسر کشور گسترش داده ایم.
رئیس بخش نابینایان کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای قم ادامه داد: انتشار کتاب‌های نابینایان را از سال 1386 آغاز کردیم و تاکنون بیش از 300 عنوان کتاب منتشر کرده‌ایم و در دسترس مخاطبان نابینا قرار داده‌ایم. هزینه تولید کتاب‌های بریل دو برابر کتاب‌های چاپی است و برای تولید به کاغذ خاصی نیاز است. 550 نفر در مرکز کتابخانه وجود دارد که بیش از 50 نفر از آنها کودک هستند. تعداد زیادی از اعضای نابینا در این مرکز در مقاطع مختلف تحصیلی آموزش می بینند. از این میان 10 نفر در مقطع دکتری هستند و از کتاب های موجود در این مرکز استفاده می کنند. استقبال خوب است اما با توجه به نیاز بازدیدکنندگان کتاب های ما محدود و کم است. از یک کودک شش ساله تا یک پیرمرد 70 ساله این کتابخانه بازدید می شود. همه این افراد اهل مطالعه هستند. کتاب های صوتی این مرکز به طرق مختلف در سراسر کشور بین علاقه مندان توزیع می شود.
وی پیشنهاد کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کارگروهی در داخل وزارتخانه یا واحدهای آن تشکیل دهد تا تولید کتاب های بریل برای نابینایان با سرعت بیشتری پیش برود. از سازمان های دولتی کشور به دلیل پراکندگی فعالیت ها نمی توان انتظار کار تخصصی در حوزه کتاب فروشی داشت. اما وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی اصلی تولیدات کتاب در کشور می تواند در این زمینه پیشگام باشد. یک تشکل اجتماعی باید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را در این زمینه ملزم کند تا پاسخگوی نیازهای مددجویان سازمان باشد.
عبدلی با اشاره به استقبال نویسندگان از انتشار کتاب های بریل گفت: تعدادی از کتاب ها با حضور نویسندگان و با کسب مجوز از آنها به کتاب بریل تبدیل می شود. حتی افتتاحیه این کتاب ها با حضور نویسندگان آنها صورت می گیرد. پنج نام از کتاب‌های مصطفی رحماندوست با حضور این نویسنده ارائه شد و قول دادند که می‌توانیم همه کتاب‌هایشان را به خط بریل ترجمه کنیم.
رئیس بخش نابینایان کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی) در خصوص مبادله کتاب‌های بریل با سایر کتابخانه‌ها گفت: مبادله کتاب‌های بریل به دلیل خاص بودن با تعدادی از مراکز نزدیک استان انجام می‌شود. این کتاب ها با مجوز اداره کل منابع کتابخانه های عمومی کشور در تیراژ 70 نسخه منتشر و از طریق شرکت ملی پست جمهوری اسلامی ایران به کتابخانه های فعال در حوزه نابینایان ارسال می شود.
عبدلی تاکید کرد: از ناشران و نویسندگان می خواهیم کتاب های ارزشمند و ارزشمندی را که پاسخگوی نیاز نابینایان کشور باشد در اختیار ما قرار دهند و ما را در این زمینه تشویق کنند تا بتوانیم نیاز نابینایان را در مطالعه کتاب برآورده کنیم. موسساتی در استان های اصفهان، شیراز، تبریز، مشهد، تهران و… انجام فعالیت برای نابینایان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز که مایه امید و خوشحالی ماست به این جمع پیوست.
وی همچنین گفت: رسانه ها باید به تولید کتاب های بریل تشویق کنند و این کتاب ها را به مردم معرفی کنند تا ناشران و نویسندگان بیشتر با ما همکاری کنند. مراکز تولید کتاب بریل در کشور ما محدود است و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان اجتماعی کشور باید برای توسعه این مراکز همکاری کنند تا روند تولید کتاب بریل در تمام استان های کشور انجام شود.
عبدلی در پایان به لحظات تلخ و شیرین تولید کتاب بریل اشاره کرد و گفت: لحظات خوشی در کار ما وجود دارد. وقتی یکی از اعضای جدید به کتابخانه می آید و از ما کتاب می خواهد و می گوید که تمام کتاب های موجود را خوانده و به دنبال کتاب جدیدی است، اگر کتاب جدیدی نداشته باشیم، غم انگیزترین لحظه برای ما خواهد بود. و همه ما متأسفیم که نتوانستیم نیازهای آنها را برآورده کنیم. امیدوارم روزی را شاهد باشیم که نابینایان بتوانند بدون دردسر کتاب های مورد نیاز خود را تهیه و مطالعه کنند و نیازهای آموزشی آنها در دسترس باشد.
کودکان نابینا سرگرمی دیگری جز کتاب خواندن ندارند
مریم رمضانی با بیان مشکلات انتشار کتاب های بریل در کشور خاطرنشان کرد: تولید انبوه کتاب های بریل در کشور ما نیازمند چاپخانه های بزرگ است که در کشور ما وجود ندارد و تهیه آنها کار طولانی دارد. اما طی چند سال گذشته یک شرکت در استان اصفهان موفق به بومی سازی و ساخت این چاپگرها شده است. کتابخانه عمومی آیت‌الله خامنه‌ای با سه چاپگر خط بریل فعالیت می‌کند و فعالیت اصلی ما رفع نیازهای اطلاعاتی نابینایان است.
وی به تشریح روند تولید کتاب های بریل پرداخت و گفت: فایل word کتاب های چاپی باید بر اساس فیلمنامه کودکان نابینا تغییر و وارد فرآیند چاپ شود. تعدادی از ناشران بنا به دلایلی از ارائه این فایل امتناع می ورزند و گردش کار ما را طولانی تر می کند زیرا مجبور به چاپ مجدد فایل کتاب هستیم. انتظار داریم ناشران با ما همکاری بیشتری داشته باشند. در این زمینه و برای حل این مشکل، کتابخانه های عمومی کشور با تعدادی از ناشران وارد مذاکره شده اند تا ناشران بتوانند همکاری بیشتری با ما داشته باشند.
رمضانی بیان کرد: کتاب هایی با موضوعات مختلف کودک و نوجوان، شعر، دینی و … به خط بریل تهیه شده است؛ در این زمینه کتاب هایی با موضوعات مختلف برای کودکان و نوجوانان، شعر، مذهبی و … تهیه شده است. کتاب حج آقا مجتب تهرانی به تازگی به خط بریل تبدیل شده است. علاوه بر این، هشت کتاب سهراب سپهری، کتاب های جشنواره کتابخوانی رضوی، چاپ سپیده آفرین قرآن به عنوان تنها چاپ قرآن نابینایان و… می باشد. به کتاب های بریل تبدیل شدند. کتابخانه آیت‌الله خامنه‌ای که پس از مجتمع توانبخشی نابینایان رودکی، دومین مخزن کتاب‌های بریل است، تقریباً 6000 نسخه کتاب خط بریل دارد. اعضای این کتابخانه تمامی کتاب های منتشر شده را مطالعه کرده اند. کودکان نابینا سرگرمی جز خواندن کتاب ندارند. بنابراین یا به رادیو گوش می دهند یا کتاب می خوانند. رمان ها تا جایی خوانده می شدند که نقطه هایشان کمرنگ می شد. از یک طرف ناراحتیم که نمی توانیم همه نیازهای این قشر کتابخوان جامعه را برآورده کنیم و از طرف دیگر خوشحالیم که این دسته از مردم زیاد کتاب می خوانند.
وی افزود: کتابخانه حضرت آیت الله خامنه ای قم دارای 110 هزار عنوان کتاب است که از این تعداد تنها 14 هزار عنوان به کتاب گویا تبدیل شده است. به عبارت دیگر، تنها 10 درصد برای کودکان نابینا مشخص شد. به دلیل مشکل در تولید کتاب های بریل، کتاب های قابل دسترس ترجیح داده می شوند. معیار دیگر تقاضای مخاطب و فاخر بودن کتاب هاست. حضور کتاب در فهرست جوایز ادبی هم برای ما مهم است.
رمضانی افزود: ناشران و نویسندگان می توانند با ارائه متن اصلی کتاب های خود ما را در تولید کتاب های بریل یاری کنند. داوطلبانی که می خواهند به افراد نابینا کمک کنند تا سواد اطلاعاتی خود را بهبود بخشند، می توانند در این سفر به ما بپیوندند. تولید کتاب به خط بریل هزینه بر است و کار یک موسسه نیست، بلکه باید به صورت جمعی کار را انجام دهیم.
وی خاطره ای از خلق کتاب بریل را یادآور شد و گفت: زمانی که تصویر شخصیت اصلی کتاب را به خط بریل و به شکل قابل مشاهده تبدیل کردیم، با دیدن شادی دختربچه ای که با لمس آن فرم را متوجه شد، این جنبش ما برای ادامه کار در این بود. تصمیم گرفتیم این لحظات ناب را برای همه کودکان خلق کنیم.
رمضانی در پایان گفت: خط بریل برای کودکان بسیار مهم است. زیرا تمام درک آنها از کلمات شنیداری است و در نوشتن کلمات ضعیف هستند. بنابراین تا زمانی که خط بریل را لمس نکنند نمی توانند با خط فارسی ارتباط برقرار کنند. شاید عده ای فکر کنند که با ورود کتاب های صوتی و تصویری، کتاب های بریل از بین رفته اند، اما اینطور نیست، بلکه کتاب های بریل باید در دسترس کودکان باشد.